Alergia pokarmowa u dzieci i niemowląt — objawy, przyczyny i leczenie

Alergia pokarmowa u dzieci i niemowląt to problem, który może powodować uciążliwe dolegliwości — od kolek i wysypek u najmłodszych, po bóle brzucha i trudności z oddychaniem u starszych pociech. Niekiedy pierwsze objawy są subtelne, przez co można pomylić symptomy z nietolerancją pokarmową lub innymi dolegliwościami. Jak więc rozpoznać alergię pokarmową? Jakie produkty najczęściej uczulają? Co zrobić, gdy dziecko nie toleruje mleka matki lub modyfikowanego? W tym artykule znajdziesz wszystkie informacje, które pomogą Ci zadbać o zdrowie Twojego malucha!

Alergia pokarmowa u niemowlaka — jakie są objawy?

Problemy po spożyciu pokarmu mogą objawiać się kolkami, wysypką lub problemami trawiennymi. Przy alergii pokarmowej u niemowlaków, najczęściej uczulające składniki to białko mleka krowiego oraz białko jaja kurzego. Symptomy mogą pojawiać się w różnym czasie po spożyciu alergenu i obejmować:

• wysypkę, pokrzywkę, zaczerwienienie skóry,
• niepokój, płaczliwość, problemy ze snem,
• bóle brzucha, refluks, ulewanie pokarmu,
• wodnisty katar, kichanie, kaszel.

Rodzice małych dzieci powinni zwracać szczególną uwagę na wszelkie niepokojące objawy po jedzeniu. Należy skonsultować się z lekarzem w przypadku ewentualnych podejrzeń. Choć należy też umieć odróżnić nietolerancję od alergii pokarmowej. Jak to zrobić?

Nietolerancje a alergie pokarmowe — jak odróżnić?

To dwa różne typy nadwrażliwości na pokarmy. Alergia pokarmowa jest reakcją immunologiczną organizmu, w której istotną rolę odgrywają przeciwciała IgE lub inne mechanizmy immunologiczne. Objawy mogą wystąpić natychmiast lub z opóźnieniem i obejmować problemy skórne, oddechowe, trawienne, a nawet anafilaksję, czyli wstrząs anafilaktyczny.

Zarówno u małych, jak i dużych dzieci czy dorosłych, nietolerancja pokarmowa nie jest reakcją alergiczną – wynika z braku enzymów trawiących dany składnik, np. laktozę, lub z problemów trawiennych. Wtedy nie mamy do czynienia ze standardowym objawem alergii, a zwykłymi symptomami ze strony układu trawiennego — m.in. wzdęciami, bólami brzucha i biegunką, które nie zagrażają jednak życiu.

Najważniejsza różnica to zatem mechanizm powstawania – alergia angażuje układ immunologiczny, a nietolerancja wynika z problemów pokarmowych lub metabolicznych. Poprawna diagnoza wymaga konsultacji z pediatrą oraz ewentualnych testów alergicznych lub diety eliminacyjnej.

Dieta eliminacyjna w przypadku alergii pokarmowej u niemowląt karmionych piersią

Alergia pokarmowa u niemowlaka dotyka 6-8% dzieci, zwłaszcza karmionych mlekiem modyfikowanym. Karmienie piersią zmniejsza ryzyko alergii, ale objawy mogą pojawić się także u 0,5-1% niemowląt karmionych naturalnie.

W niektórych przypadkach, alergie pokarmowe u niemowlaków mogą być wynikiem przenikania alergenów z diety matki do mleka kobiecego. Najczęstszym winowajcą jest białko mleka krowiego oraz białko jaja kurzego, dlatego lekarz może zalecić dietę eliminacyjną u karmiącej mamy małego dziecka.

Na czym polega dieta eliminacyjna?

Polega na czasowym wykluczeniu z diety podejrzanych pokarmów w celu sprawdzenia, czy objawy alergii u dziecka ustępują. W przypadku uczulenia na białko mleka krowiego, dieta eliminacyjna zaleca usunięcie mleka i jego przetworów, a także unikanie ukrytych źródeł mleka, takich jak:

• wędliny i gotowe produkty, które mogą zawierać białka mleka,
• produkty piekarnicze zawierające mleko w składzie,
• masło i margaryny z dodatkiem mleka,
• ser, jogurty, kefiry, śmietana.

Czy dieta eliminacyjna jest bezpieczna?

Nie powinna być stosowana profilaktycznie — wprowadzenie diety eliminacyjnej wymaga konsultacji z lekarzem lub dietetykiem. Wykluczenie pokarmów w postaci mleka czy nabiału z powodu alergii lub nietolerancji może prowadzić do niedoboru wapnia i witaminy D3. Dlatego w przypadku dłuższej eliminacji, mama niemowlęcia lub małego dziecka koniecznie musi zadbać o odpowiednią suplementację. Zobacz, jakie jeszcze przydatne informacje o diecie eliminacyjnej możesz znaleźć.

Jak długo stosować dietę eliminacyjną?

Alergia pokarmowa na mleko modyfikowane u niemowląt — objawy i diagnoza

Niektóre niemowlęta wykazują alergię pokarmową na mleko modyfikowane, co objawia się bólami brzucha, wymiotami, biegunką lub wysypką. Objawy uczulenia na mleko modyfikowane u niemowląt:

• wysypka i zaczerwienienie skóry
• wodnisty katar, kichanie, kaszel,
• bóle brzucha, ulewanie, kolki,
• biegunka lub zaparcia.

W przypadku alergii na białka mleka krowiego, które jest podstawowym składnikiem większości mlecznych mieszanek, konieczne może być przejście na specjalistyczne mleko hipoalergiczne. Specjalna obróbka białka sprawia, że nie mają właściwości uczulających, a jednocześnie zapewniają dziecku niezbędne składniki odżywcze. Niestety, smak modyfikowanych mlek HA różni się od standardowych produktów, co może sprawiać, że maluch będzie mniej chętnie przyjmował pokarm.

Czy mleko matki trzeba zastąpić mlekiem modyfikowanym?

Nie. Karmienie piersią zawsze pozostanie najlepszym sposobem żywienia niemowląt. Dlatego w większości przypadków nie zaleca się całkowitej rezygnacji, a jedynie modyfikację diety mamy. Dopiero gdy eliminacja konkretnych pokarmów nie przyniesie efektów lub jadłospis będzie zbyt restrykcyjny, lekarz może rozważyć przejście na wspomniane wyżej mleko hipoalergiczne lub hydrolizaty białka mleka.

Dieta eliminacyjna może być skutecznym narzędziem w leczeniu alergii pokarmowej u dzieci karmionych piersią. Wymaga jednak odpowiedniego planowania i kontroli, aby nie narażać mamy na niedobory żywieniowe.

Alergia pokarmowa — jak poznać objawy u starszych dzieci?

W odróżnieniu od niemowląt, u starszych dzieci, dolegliwości po spożyciu pokarmu mogą objawiać się w sposób bardziej zróżnicowany. Alergia pokarmowa u dzieci często dotyczy białek mleka krowiego, jaj, orzechów, czekolady, truskawek, pomidorów czy cytrusów.

Typowe objawy to:

• symptomy ze strony układu oddechowego — katar, kichanie, kaszel, duszności,
• reakcje ogólnoustrojowe — zmęczenie, bóle głowy, zaburzenia koncentracji,
• dolegliwości skórne — świąd, pokrzywka, atopowe zapalenie skóry,
• problemy żołądkowo-jelitowe — bóle brzucha, wymioty, biegunki.

Reakcje alergiczne mogą pojawić się natychmiast po spożyciu alergenu lub dopiero po kilku godzinach, co utrudnia diagnozę.

Najczęstsze alergeny pokarmowe u dzieci i niemowląt

Nie wszystkie pokarmy wywołują reakcję alergiczną, jednak istnieje kilka produktów, które szczególnie często powodują uczulenia. Najczęstsze alergeny pokarmowe u małych dzieci to m.in.:

• orzechy (w tym orzeszki ziemne),
• mleko krowie i produkty mleczne,
• ryby i owoce morza,
• owoce cytrusowe,
• pszenica i gluten,
• jaja kurze,
• soja.

Natomiast alergeny żywnościowe u niemowląt to głównie mleko krowie i jaja, dlatego wprowadzenie nowych produktów do diety dziecka powinno odbywać się stopniowo, zgodnie z zaleceniami pediatry.