Alergia krzyżowa to zjawisko, w którym układ immunologiczny reaguje na alergen wykazujący podobieństwo do pierwotnie uczulającej substancji. Proces opisano już w latach 40. XX wieku, w których zauważono, że osoby cierpiące na katar sienny mogą odczuwać objawy po spożyciu niektórych owoców i warzyw. Jak to możliwe? Wszystko, co musisz wiedzieć o alergii krzyżowej, znajduje się w tym artykule!
SPIS TREŚCI
- Co to jest alergia krzyżowa?
- Alergia krzyżowa w zespołach pyłkowo-pokarmowych
- Jakie są przyczyny alergii krzyżowej?
- Typowe objawy alergii krzyżowej
- Jak przebiega alergia krzyżowa?
- Najczęstsze alergie krzyżowe
- Aktualna tabela alergii krzyżowej
- Jak wygląda diagnostyka alergii krzyżowej?
- Czy leczenie alergii krzyżowej jest możliwe?
- FAQ – Najważniejsze informacje o alergii krzyżowej
Co to jest alergia krzyżowa?
Alergia krzyżowa w zespołach pyłkowo-pokarmowych
Najczęstszą formą alergii krzyżowej jest zespół pyłkowo-pokarmowy (PFAS — Pollen Food Allergy Syndrome). Polega na tym, że układ odpornościowy, który wcześniej wytworzył przeciwciała IgE przeciwko pyłkom roślin, reaguje również na podobne białka obecne w niektórych produktach spożywczych.
Przykładem jest uczulenie na pyłki brzozy, przez które alergicy mogą doświadczać świądu w ustach, gardle oraz obrzęku błon śluzowych po zjedzeniu jabłek, orzechów laskowych lub marchwi. W niektórych przypadkach objawy pojawiają się nawet po obróbce termicznej, np. ugotowaniu warzyw.
Oprócz reakcji brzoza–jabłko, wśród najczęstszych alergii krzyżowych pyłkowo-pokarmowych wyróżnia się także:
- Cyprys → gruszka.
- Seler, bylica → przyprawy (np. kminek, anyż).
- Bylica → gruszka, rumianek, gorczyca.
- Ambrozja → melon, banan.
- Komosa → melon.
Jakie są przyczyny alergii krzyżowej?
Istotną funkcję w powstawaniu alergii krzyżowej pełnią przeciwciała IgE, które po kontakcie z alergenem błędnie identyfikują nieszkodliwe białka jako zagrożenie. Zapoczątkowana zostaje wtedy reakcja prowadząca do uwolnienia przez grupę komórek, zaliczanych do leukocytów, mediatorów zapalnych oraz cytokin.
Okazuje się jednak, że niektóre alergeny różnego pochodzenia mają zbliżoną do siebie budowę. Przez to mogą wywoływać reakcję alergiczną — m.in. alergię pokarmową nawet pomimo braku uczulenia na konkretny alergen. Na przykład, u osoby uczulonej kontaktowo na lateks może wystąpić opuchnięcie twarzy po zjedzeniu banana. Z drugiej strony, podobnie jak w przypadku osoby uczulonej na orzechy, mogą pojawić się objawy alergii wziewnej.
Typowe objawy alergii krzyżowej
Typowe objawy alergii krzyżowej ze strony układu oddechowego obejmują katar, kichanie i duszność, kaszel. Natomiast w przypadku układu pokarmowego jest to obrzęk jamy ustnej, nudności, biegunka i ból brzucha. Zaś w wyniku bezpośredniego kontaktu ciała z alergenem najczęściej dochodzi do pokrzywki, świądu oraz atopowego zapalenia skóry.
Jak przebiega alergia krzyżowa?
Alergia krzyżowa może przebiegać w różny sposób – od łagodnych reakcji skórnych po poważne objawy zagrażające życiu. Najczęściej pojawia się swędzenie w jamie ustnej, katar sienny, pokrzywka. W cięższych przypadkach duszności, obrzęk naczynioruchowy oraz wstrząs anafilaktyczny.
Najczęstsze alergie krzyżowe
- Brzoza ↔ jabłko, gruszka, wiśnia, śliwka, brzoskwinia, nektarynka, renkloda, truskawka, kiwi, orzech laskowy, orzechy włoskie i brazylijskie, seler, marchew, pomidor, soja, figi, fasola, groszek.
- Pyłki traw ↔ melon, arbuz, pomarańcza, bakłażan, pomidor, słodka papryka, chili, pieprz, arachidy, botwinka.
- Bylica ↔ seler korzeniowy, marchew, pasternak, koper, kminek, koper włoski, anyż, dzięgiel, słonecznik, mód.
- Ambrozja ↔ arbuz, melon, banan, cukinia, ogórek, szpinak, dynia.
- Leszczyna ↔ orzechy laskowe.
- Roztocza kurzu domowego ↔ owoce morza.
- Sierść kota ↔ mięso wieprzowe.
- Pióra ptasie ↔ jajka, mięso drobiowe.
- Mleko krowie ↔ mleko kozie.
- Lateks i gumy naturalne ↔ banan, papaja, kasztany jadalne, kiwi, awokado, mango, melon, orzechy laskowe i włoskie, pomidor, seler.
Aktualna tabela alergii krzyżowej
Powyższa lista obejmuje jedynie najczęstsze przykłady. Dla bezpieczeństwa, osoby borykające się z alergiami powinny sprawdzić, jakie alergeny reagują krzyżowo. Wszystkie informacje dostarcza aktualna tabela alergii krzyżowej, która w czytelny sposób pozwoli rozpoznać, czy jesteś narażony na wystąpienie reakcji krzyżowych.
Jak wygląda diagnostyka alergii krzyżowej?
W diagnostyce alergii krzyżowej najczęściej wykorzystuje się trzy metody badawcze:
- Oznaczenia we krwi stężenia IgE charakterystycznego dla konkretnego alergenu,
- Punktowe testy skórne, polegające na wykonaniu nakłuć w miejscach, gdzie wcześniej nałożono na skórę niewielką ilości alergenu.
- Testy doustnej prowokacji, w których bada się Pacjenta w kierunku wystąpienia objawów klinicznych po ekspozycji na alergen pokarmowy.
Czy leczenie alergii krzyżowej jest możliwe?
Istnieje kilka metod łagodzenia objawów alergii krzyżowej. Najważniejsze jest zapoznanie się tabelą alergenów krzyżowych, unikanie kontaktu z alergenami i stosowanie diety eliminacyjnej. Pomocne mogą być również leki antyhistaminowe, a w cięższych przypadkach immunoterapia alergenowa — czyli odczulanie. Warto też regularnie prowadzić dziennik objawów, który pomoże zidentyfikować problematyczne produkty.
Alergia krzyżowa może być poważnym problemem, ale odpowiednia profilaktyka i leczenie mogą znacząco poprawić jakość życia osób uczulonych. Wiedza, jak różne alergeny wywołują konkretne reakcje, może uchronić alergika przed niepożądanymi objawami!
FAQ – najważniejsze informacje o alergii krzyżowej
1. Czym jest alergia krzyżowa i jakie ma objawy?
Alergia krzyżowa to reakcja organizmu na alergeny, które mają podobną budowę do substancji, na którą dana osoba jest już uczulona. Może występować między pyłkami roślin a pokarmami, lateksem i owocami, czy nawet roztoczami i owocami morza. Typowe objawy to świąd w jamie ustnej, katar sienny, pokrzywka, a w cięższych przypadkach duszności oraz wstrząs anafilaktyczny.
2. Jakie produkty najczęściej wywołują reakcje krzyżowe?
Najczęstsze reakcje krzyżowe to:
- Brzoza → jabłko, orzechy laskowe, marchew, seler
- Pyłki traw → pomidor, melon, arbuz
- Bylica → seler, marchew, przyprawy (np. kminek, anyż)
- Lateks → banan, kiwi, awokado, kasztany jadalne
- Roztocza kurzu domowego → owoce morza
3. Czy alergia krzyżowa może ustąpić?
Alergia krzyżowa może osłabnąć lub nawet całkowicie ustąpić, zwłaszcza jeśli zastosuje się odpowiednie metody leczenia, takie jak immunoterapia alergenowa. Odczulanie polega na stopniowym przyzwyczajaniu organizmu do substancji wywołującej nadwrażliwość poprzez regularne podawanie kontrolowanych dawek alergenu.
Odczulanie jest jednak najskuteczniejsze w przypadku alergenów wziewnych, takich jak pyłki roślin czy roztocza kurzu domowego. Niestety, obecnie nie stosuje się immunoterapii w leczeniu alergii pokarmowych, choć trwają badania nad preparatami umożliwiającymi odczulanie na fistaszki. W przyszłości możliwe jest opracowanie podobnych terapii dla innych alergenów pokarmowych, co mogłoby pomóc osobom cierpiącym na alergię krzyżową.
Warto również pamiętać, że objawy alergii krzyżowej mogą się zmieniać wraz z wiekiem. U niektórych osób reakcje alergiczne słabną, zwłaszcza jeśli ogranicza się kontakt z alergenami i dba o zdrowie układu odpornościowego.
4. Jak leczyć i zapobiegać alergii krzyżowej?
Najważniejsze jest unikanie kontaktu z alergenami, np. stosowanie diety eliminacyjnej. Pomocne są także leki antyhistaminowe, a w ciężkich przypadkach immunoterapia (odczulanie). Warto prowadzić dziennik objawów i konsultować się z alergologiem, aby mądrze kontrolować reakcje organizmu.